ሰብ ብባህርይኡ ማሕበራዊ ጽጋረት (social species) እዩ። ምስ እንስሳ ዘይኰነ፡ ምስ ከምኡ ዝበለ ሰብ ንዝምድና፡ ንርክብ፡ ንምትእስሳር ተፈጢሩ። ልዑል ፈጣሪ ንኹሉ ሰራዊት ምድራን ሰማያትንን ፈጢሩ፡ ንሰብ ካብ ሓመደ ድምሪ ጌሩ፡ ንኹሉ ክገዝእ ምስ ሸሞ፡ ምስቶም ዝፈጠሮም እንሳስ ይኹን ምስ ካልእ ግዑዝ ፍጥረታት፡ ብዓሚቕ ክተኣሳሰር ስለ ዘይክእል፡ “በይኑ ክኸውን ጽቡቕ ኣይኰነን” ኢሉ። እስትንፋስ ዘለዎ ይኹን ዘይብሉ ምስ ሰብ ክዛመድ ብቑዕ ኰይኑ ስለ ዘይተረኽበ ከኣ “ንዕኡ እትብቕዕ ደጋፊት ክገብረሉ እየ” ብምባል፡ ከምኡ ዝበለት እትሓስብ፡ ስምዒትን ፍቓድን ሰብ ብምፍጣር ናብኡ ኣምጽኢሉ።

ሰብ ንዝምድና ከም ዝተፈጥረ ምፍላጡ ጥራይ ኣኻሊ ኣይኰነን። ጥዕና ዘለዎ ርክብን ዝምድና፡ ከመይ ጌሩ ከም ዝሃንጽ ክፈልጥን ክርዳእን ካልእ ኣገዳሲ ጥበብ እዩ። እዚ ከኣ ውሑስ ዝዀነ “ግላዊ/ባዕላዊ ደረት” መቓን ብምግባር ይጅመር። ንጹር ባዕላዊ ደረት ከኣ፡ ጥዕና ዘለዎ ዝምድና የውሕስ ጥራይ ዘይኰነ፡ ርእሰ-ተኣማንነት የደንፍዕ፡ ጸቕጢ፡ ጭንቐት፡ ቅዛነት ከኣ ይንኪ።

ውሑስ ደረት እምበኣር፡ ኣብ መንጎ ዝዀንካዮን ዘይዀንካዮን ንጹር መስመር ብምሕንጻጽ፡ ገዛእ ርእስኻ ክትከላኸል ይሕግዝ። ንኻልኦት ኸተሕጉስ ካባኻ ዝጥለብ ዘበለ ሕራይ ስለ ዝበልካ፡ ጥዕና ዘለዎ ቀዋሚ ዝምድና ትምስርትን ትሃንጽ ኢኻ ዝብል ምርዳእ ጌጋ እዩ። እቲ ሓቂ ብኣንጻሩ እዃ ደኣ።

ባዕላዊ ደረት ዘይምህላው፡ ኣተሓሳስባኻ፡ ስምዒታትካ፡ ድሌታትካ፡ ካልኦት ክውስንዎን ክምድብዎን ክፉት ኣፍደገ ይኸፍት። ባዕላዊ ዶብ ክትሕንጽጽ ከለኻ ግና ከመይ ዝበሉ ባህርያት ትቕበልን ትነጽግን ውሳኔ ኣብ ኢድካ ይኸውን።

ዓይነታት ባዕላዊ ደረት

“ባዕላዊ/ግላዊ ደረት” ክብሃል ከሎ “ኣካልውዊ “ ወይን “ስምዒታዊ” ክኸውን ይኽእል።

“ኣካላዊ ደረት” ክብሃል ከሎ፡ ሰባት ብዘይ ፍቓድካ ክቐርብዎ ዘይብሎም ባዕላዊ ቦታ/ስፍሓት (personal space)፡ ብሑትነት (privacy) ዘይምጥሓስን ዘይምጥራርን እዩ። ምጥሓስ ግላዊ-ኣካልዊ-ዶብ ኸኣ ሰብ ዘይምቹእነት ክሳዕ ዝምዓካ ኣባኻ ክቐርብ ከሎ፡ ዘይግባእ ምትንኻፍ፡ ብዘይፍቓድካ ፋይላትካን ተሌፎንካን ክርእዮ ከሎ የጠቃልል።

“ስምዒታዊ ደረት” በቲ ሓደ ገጽ፡ ስምዒታትካ ካብ ናይ ካልኦት ስምዒታት ምፍላይ እዩ። ምጥሓስ ስምዒታዊ ዶባት ከኣ ናይ ካልእ ሰብ ስምዒት ሓላፍነት ምውሳድ፡ ስምዒታትካ ካልኦት ክዝውርዎ ምፍቓድ፡ ካልኦት ከተሕጉስ ድሌታትካ ምስዋእ፡ ካልኦት ጸገማቶም ኣባኻ ከላግብዎ ምፍቓድ፡ ብዘይገበርካዮ ጌጋ ነቐፌታ ምቕባል፡ ቃላትን ተግባብሮን ካልኦት ንስምዒታትካ ብተደጋጋሚ ክሃስይዎ ስቕ ምባልን ሓላፍነት ምቕባልን።

“ጽኑዕ ዶብ” ግላዊ ምርጫ ብምግባር፡ ንያትካን ማንነትካን ክትዕቕብን ክትከላኸልን ይሕግዘካ። “ባዕላዊ ዶብ” ዘይርአ ዓውደ ሓይሊ ኰይኑ፡ ምክልኻሉን ምዕቓቡን ከኣ ናትካ ሓልፍነት እዩ። ብዙሕ ጊዜ ጥዕና ዘለዎ ባዕላዊ ዶብ ክንሃንጽ ንሽገር ኢና። ዶባትና ክጠሓስ ከሎ ዘለና ኣቋልቦ ሒደት እዩ። ባዕላዊ ዶባት እንተኣውሒስና ዝምድናታት ዝዓኑን ዝበላሾን ዝመስለና እዋናት ሒደት ኣይኰንነ።

ግላዊ ዶባትካ ክጠሓስ ከሎ ፈሊኻ ንምፍላጥ፡ ኩሉ ጊዜ ምስ ስምዒታትካ ዝተቓነኻ ክትከውን ኣለካ። ባዕላዊ-ዶባትካ ከም ዝተጣሕሰ እትፈልጠሉ ናይ ሓደጋ ምልክት ከኣ፡- ዘይምችኡነት/ዘይጥጡሕነት፡ ምረት/ቅሬታ፡ ጸቕጢ፡ ጭንቐት፡ ገበንነት፡ ፍርሒ ክስምዓካ ከሎ እዩ። ነዚኦም ከምዚኦም ዝበሉ ስምዒታት ዕሽሽ ክትብሎም የብልካን። እዞም ከምዚኦም ዝበሉ ኣሉታዊ ስምዒታት ዝጭብጭቡ፡ መጋብሮ ድሌት ካልኦት ክትከውን ከለኻ፡ ስምዒታትካ ተገንዝቦ ክስእን ከሎ እዩ።

ብዛዕባይ ጉዳየይ ባዕለይ ክውስን ኣይክእልን፡ ድሌተይ ክሓትት እሽገርን እስከፍን፡ “ኣይፋል” ክብል እሽገር፡ ብዘይገበርክዎ ዝተነቀፍኩ ኰይኑ ይስምዓኒ፡ ብዛዕባ ካልኦት ስምዒት ሓላፍነት ይስምዓኒ፡ ስምዒታተይ ምስ ናይ ካልኦት ዘየድሊ ስምዒት ዝተሓዋወስ ኰይኑ ይስምዓኒ፡ ምስ ገለ ሰባት ክኸውን ከለኹ ምትናዊ (nevious)፡ ጭኑቕ ይኸውንን ቅሬታ ከኣ ይስምዓኒ። ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ቃለ-መግለጺ ዝስምዓካ እንተዀይኑ፡ ውሕሱ ግላዊ ስምዒታዊ ዶብ ስለ ዘይብልካ ክኸውን ስለ ዝኽእል፡ ኣዕሚቕኻ ብዛዕባ ርእስኻ ሕሰብ።

ሱር ዘይውሑስ ባዕላዊ ዶብ

ጥዕና ዝጎደሎ ዘይውሑስ ባዕላዊ ዶብ፡ መበገሲኡ እዞም ዝስዕቡ ምኽንያታት ክዀኑ ይኽእሉ

1. ድኹም ፍልጠትን ስምዒትን ርእሰ-መንነት፦ እዚ ኸኣ ንግላዊ ውሳኔታትካ ኣብ ካልእ ክትድገፍ ይገብረካ። ምንጪ ሓጎስካ ከኣ ምስ ካልኦት ከተተሓሕዞ ትፍትን።
2. ፍርሒ፦ ከይትርጥረጥ ምፍራህ፡ ዘለካ ዝምድና ከይጠፍኣካ ምፍራህ። ከይፈርዱኻ ምፍራሕ። ስምዒት ካልኦት ከይትጎድእ ምፍራህ።

ስለ ገዛእ-ርእስኻ ደው ክትብል፡ ድሌታትካን ስምዒታትካን ክትገልጽ ዘለካ ምችኡነት ገና ካብ ቁልዕነት ይጅምር። ገና ብቑልዕነትካ ንስምዒታትካ ብኣግኡ ኣፍልጦ ሂቡ፡ ስምዒታትካን ድሌታትካን ንኽትገልጽ ቦታን ዕድልትን እናተዋህበካ እንተዓቢኻ፡ ኣብ ግዜ ብጽሕናኻ ከኣ ድሌታትካን ስምዒታትካን ክትገልጽ ዘይትፈርህን ዘይትስከፍን ንኽትከውን ተኣማነንት ይሓድረካ። እንተዘይኰነ ኣብ ቁልዕነትካ ዝተሞኰርካዮ ኣሉታዊ ፍጻሜታት፡ ምስ ዓበኻ ዘለዎ ጽልዋ ክርድኣካ፡ ከተመስርሖ፡ ናብ ሕውየት ክትፈልቕ ክትጽዕት ኣለካ። ብፍላይ እኳ ደኣ ኣብ ትሃንጾ ዝምድናን ጥብቖን ዘለዎ ጽልዋ ዓቢ ስለ ዝዀነ፡ ከመይ ጌርካ ከም ትኣልዮ ክትመሃር፡ ናብ ስምዒታዊ ብጽሕና ክትግስግስ ኣለካ።

ምቛም ስምዒታዊ ዶብ

ግላዊ ድሩትነትና ብምፍላጥን ብምርዳእን፡ ደረጃ ብደረጃ ውሑስ ዝዀነ ባዕላዊ ደረት ክንሃንጽ የኽእለና። መን እየ ኣነ፧ ሓላፍነት ዝወስደሉን ዘይወስደሉን እንታይ እዩ፧ ናይ ህይወተይ ሓጎስ፡ ባህርይ፡ ምርጫ፡ ስምዒት ሓላፍነት ዝወስድ ኣነ እየ፡ ክንብል ከለና ባዕላዊ ዶባትና እናተሃንጸ፡ ውሑስ እናዀነ ይዓቢ። እዚ ኸኣ ጥዕና ዘለዎ ርክብን ዝምድናን ክንሃንጽ የኽእለና።

ውሑስ ዝዀነ ስምዒታዊ ዶብ ንምህናጽ፡ ስምዒታዊ ብጽሕና ከም ዘድሊ ዘማትእ ኣይኰነ። ስምዒታትና ጎሲና እንጎዓዞ መገዲ፡ መፈጻምታኡ ክሳራ ጥራይ እዩ። ስለዚ መንነትና፡ ድሌታትና፡ ስምዒታት፡ ውጥናትና ኣቃልቦ ክንህቦም ክንውፈ ኣለና። ጥዕና ዘለዎ ስምዒታዊ ዶብ ዝኸውን፡ ገዛእ ርእስኻ ከም ዘላቶ ክትቕበላ ክትክእል ከለኻ እዩ። ካልኦት ንምዕራይ፡ ብምርጫኦም ዝገበርዎ ሓላፍነት ንምውሳድ፡ ተደላይ/ተፈታዊ ክትከውን ምፍታን፡ ካልኦት ከተሕጉስ ገዛእ ርእስኻ ክትልውጣ ምፍታን፡ ካልኦት ክቕበሉኻ ምጽዓት ደው ከተብል ከለኻ ጥራይ እዩ ባዕላዊ ስምዒታዊ ደራትካ እተውሕስ።

ከተዕብዮምን ክተሐይሎምን ዘለካ ባዕላዊ ዶባት ሕሰብ። ንምትግባሮም ከኣ ተበገስ። ካልኦት ዶባትካ ክጥሕሱ ከለዉ፡ ልበ-ምሉእ (assertively) ኬንካ ብግልጺ ንገሮም። ጽኑዕ ዶብ ምህናጽ መስርሕ ምኻኑ ኣይትረስዕ። ስለዚ ኣብ ጉዕዞ ዕንቕፋት ተገጢምካ፡ ልቦናኻ ኣይተዕርብ። ቀልጢፍካ ከይትደክም ብንእሽቶ ነገር ጀምር።

ባዕላዊ ዶባት ንምጅማር

• ኣይፋል በል – ክትገብሮም ዘይትደሊ ወይ’ውን ጊዜ ዘይብልካ “ኣይፋል” በል
• ሕራይ በል – ንምሕጋዝ
• ይቕሬታ ከይሓተትካ፡ ጣዕሳ ወይ’ውን ሕፍረት ከይተሰምዓካ “ይቐንየለይ” በል
• ሓገዝ ሕተት
• ጊዜኻ ሓልዎ – ልዕሊ ዓቐን ኣይተመባጻዕ
• ክይተኰላለፍካ ንባዕልኻ ተሕልፈሉ ጊዜ ይሃሉካ።
• ሰባት ብዝገብርዎን ዝብልዎን ዘይምቹእነት ክስምዓካ ከሎ ሓሳብካን ስምዒትካ ግለጽ